BYLINY DZIKO ROSNĄCE
Mięta długolistna – Mentha longifolia L.
Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate
![]() |
miejsca wilgotne, nieużytki, brzegi wód |
![]() |
słoneczne |
![]() |
żyźniejsze, średnio wilgotne do podmokłych |
![]() |
VII-IX |
![]() |
3-4 tyg. |
![]() |
siew nasion, podział |
![]() |
400-600 kg/ha |
![]() |
6,5-17,5 kg/ha |
![]() |
brak danych |
Mięta długolistna
Mentha longifolia L.
[DE] Die Rossminze
[EN] horse mint
Roślina występuje w miejscach wilgotnych, nad brzegami wód (rzek, stawów, rowów) i na nieużytkach. W przeciwieństwie do innych gatunków mięt słabo pachnie. Wytwarza podziemne rozłogi oraz nadziemną, czworokątną na przekroju łodygę dorastającą do 1 m wysokości.
Na łodydze osadzone są liczne lancetowate, ostro zakończone liście z piłkowanym brzegiem. Górna powierzchnia blaszki jest ciemnozielona, dolna pokryta gęstym kutnerem. Niewielkie (o długość 5-6 mm) fioletowe lub różowe kwiaty formują walcowate nibykłosy opatrzone szydlastymi podsadkami.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Mięta wymaga żyźniejszych, średnio wilgotnych do podmokłych gleb. Można ją rozmnożyć przez podział lub wysiew nasion (najlepiej jest przygotować rozsadę).
Komosa biała (= lebioda) – Chenopodium album L.
Rodzina: Chenopodiaceae – komosowate
![]() |
miejsca ruderalne, przydroża, miedze, pola uprawne |
![]() |
praktycznie każda |
![]() |
VII-X |
![]() |
~ 3 mies. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
brak produkcji nektaru |
![]() |
brak danych |
![]() |
żółty |
Komosa biała
Chenopodium album L.
[DE] Der Weiße Gänsefuß
[EN] lamb’s quarters, melde, goosefoot
Jest ruderalną, bardzo rozpowszechnioną rośliną występującą prawie na całym świecie. Można ją spotkać na przydrożach, nieużytkach, miedzach, na terenach nadrzecznych, w uprawach zbożowych i okopowych (jest jednym z najpospolitszych chwastów).
W Himalajach i niektórych rejonach Indii jest uprawiana i wykorzystywana jako warzywo (liście i pędy), natomiast w niektórych stanach USA i w Kanadzie dostarcza paszy dla owiec i trzody chlewnej.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Kwiaty komosy dostarczają jedynie pyłku, który pszczoły chętnie zbierają w drugiej połowie lata i jesienią. Pyłek zbierany jest głównie w godzinach rannych.
Komosa rośnie praktycznie na każdej glebie, ale najlepiej na podłożach żyznych, zasobnych w składniki pokarmowe, głównie w azot. Rozmnaża się z nasion.
Krwawnica pospolita – Lythrum salicaria L.
Rodzina: Lythraceae – krwawnicowate
![]() |
wilgotne łąki, torfowiska, brzegi wód |
![]() |
słoneczne, półcieniste |
![]() |
wilgotna, mokra, o odczynie obojętnym |
![]() |
VII-VIII |
![]() |
~ 6 tyg. |
![]() |
siew nasion, sadzonki wierzchołkowe, podział |
![]() |
do 260 kg/ha |
![]() |
30- 40 kg/ha |
![]() |
szarozielony, szarożółty |
Krwawnica pospolita
Lythrum salicaria L.
[DE] Der Gewöhnliche Blutweiderich
[EN] purple loosestrife
Gatunek związany jest z terenami wilgotnymi, można go spotkać w rowach, nad wodami, na wilgotnych łąkach i w wilgotnych lasach. Roślina wykształca krótkie, zdrewniałe kłącze oraz wzniesioną, kanciastą i owłosioną łodygę dorastającą do 0,5-1,5 m wysokości.
Lancetowate, zaostrzone na szczycie liście przypominają liście wierzb, do czego nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa (łac. salicarius = podobny do wierzby, wierzbowy, rosnący wśród wierzb).
Nazwa ta prawdopodobnie związana jest także z częstym występowaniem roślin w łęgach (lasach z przewagą wierzb). Liście nie wykształcają ogonków, wyrastają naprzeciwlegle lub po 3 w okółkach. Kwiaty o purpurowoczerwonej, rzadziej różowej koronie, zebrane są w okazałe, kłosokształtne kwiatostany na szczytach łodyg.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Wydajność miodową szacuje się do 260 kg/ha. Z podtapianych, rzadko koszonych łąk, na których dominuje krwawnica, można uzyskać miód odmianowy. Podczas pełni kwitnienia na 1 m2 obserwowano 12-15 zbieraczek pyłku, które najintensywniej pracowały w godzinach 9:00-15:00.
Każdy rodzaj trójpostaciowego kwiatu produkuje pyłek nieco innej barwy, stąd też obnóża mogą mieć kolor od szarozielonego do szarożółtego. Wydajność pyłkowa wynosi około 30-40 kg/ha.
Rośliny preferują wilgotne i mokre gleby o odczynie obojętnym oraz słoneczne stanowiska. Można je rozmnażać przez podział (jest on trudny, gdyż karpy korzeniowe silnie drewnieją), siew nasion oraz sadzonki wierzchołkowe pobierane w IV-V. Zalecana rozstawa to 40-70 cm w rzędzie.
Sadziec konopiasty – Eupatorium cannabinum L.
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
lasy, wilgotne łąki, brzegi wód, rowy |
![]() |
słoneczne |
![]() |
żyzna, wilgotna, wapienna |
![]() |
VII-IX |
![]() |
~ 7 tyg. |
![]() |
siew nasion, podział |
![]() |
140-170 kg/ha |
![]() |
brak danych |
![]() |
białoszary |
Sadziec konopiasty
Eupatorium cannabinum L.
[DE] Der Gewöhnliche Wasserdost
[EN] hemp-agrimony,
holy rope
Nazwa rodzajowa rośliny związana jest z królem Pontu Mitrydasem VI (zwanym Eupatorem), który stosował roślinę przy dolegliwościach wątroby, bądź wywodzi się od słowa hepatórius = ziele, środek na chorą wątrobę.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Sadziec konopiasty zaliczany jest do dobrych późnoletnich pożytków, zwłaszcza dla pszczół o dłuższych języczkach. Kwiaty dostarczają pyłku i nektaru. Jeden kwiat wydziela w ciągu życia 0,04 mg nektaru. Wydajność miodowa wynosi około 140-170 kg/ha. Z pyłku robotnice formują białoszare obnóża.
_opt.jpeg)
Sadziec konopiasty. Fot. Aneta Sulborska
Rośliny najlepiej rosną na glebach żyznych, wilgotnych, zasobnych w wapń. Preferują stanowiska słoneczne. Można je rozmnażać przez podział lub z siewu nasion.
Lebiodka pospolita – Origanum vulgare L.
Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate
![]() |
widne lasy i zarośla, suche wzgórza, obrzeża lasów, nasypy |
![]() |
słoneczne |
![]() |
żyzna, przepuszczalna, dostatecznie wilgotna, zasobna w wapń |
![]() |
VII-IX |
![]() |
7-8 tyg. |
![]() |
siew nasion, podział |
![]() |
100-500 kg/ha |
![]() |
brak danych |
![]() |
brązowozielonkawy |
Lebiodka pospolita
Origanum vulgare L.
[DE] Oregano
[EN] Oregano
Lebiodka występuje w widnych lasach i zaroślach, na suchych wzgórzach, skrajach lasów i nasypach. Jej łacińska nazwa rodzajowa pochodzi od greckich słów oros = góra i ganos = ozdoba, gdyż często rośnie także na zboczach gór stanowiąc ich dekorację.
Lebiodka wykształca silne, płożące się kłącze i podziemne rozłogi. Część nadziemną stanowią sztywne, wzniesione lub podnoszące się łodygi dorastające do 20-80 cm wysokości. Liście są jajowate, całobrzegie i krótkoogonkowe, wyrastają parami naprzeciw siebie.
Drobne, różowe lub różowofioletowe kwiaty zebrane są na szczycie pędu w wierzchotkowate baldachogrona lub wiechy. Kwitnienie przypada na VII-IX. Owocem jest rozłupnia. Cała roślina charakterystycznie pachnie. Ów zapach zawdzięcza olejkowi eterycznemu bogatemu w tymol, który początkowo działa pobudzająco, a później narkotycznie.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Dodatek nektaru lebiodkowego do miodu wielokwiatowego podnosi jego walory smakowe. Z pyłku robotnice formują brązowozielonkawe obnóża.
Roślina najlepiej rośnie na glebach żyznych, przepuszczalnych, dostatecznie wilgotnych i zasobnych w wapń. Preferuje stanowiska osłonięte i nasłonecznione. Można ją rozmnożyć przez nasiona wysiewane w IV w rzędy do 30-40 cm.
Nasiona są bardzo drobne, więc należy je przykryć najwyżej 0,5 cm warstwą gleby. Innym sposobem rozmnażania jest podział roślin wiosną i wysadzenie w rozstawie 50 × 50 cm lub 40 × 60 cm.
Dzięgiel leśny (= angelika, pociąglik) – Angelica sylvestris L.
Rodzina: Apiaceae – selerowate
![]() |
mokre łąki, wilgotne lasy i zarośla, brzegi rzek, torfowiska niskie |
![]() |
słoneczne |
![]() |
wilgotna, żyzna, próchniczna, o odczynie obojętnym |
![]() |
VII-IX |
![]() |
2-3 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
80-250 kg/ha |
![]() |
10-16 kg/ha |
![]() |
żółtawy |
Dzięgiel leśny
Angelica sylvestris L.
[DE] Die Wald-Engelwurz
[EN] wild angelica
Jest silnie aromatyczną rośliną dorastającą do 1,5 m wysokości, występującą na mokrych łąkach, w wilgotnych lasach i zaroślach oraz na torfowiskach niskich i nad brzegami rzek. Jej obecność wskazuje na zwiększoną zawartość próchnicy w glebie.
Część podziemną dzięgla stanowi długi, palowy korzeń o intensywnym zapachu (który wiosną zawiera żółty sok) oraz wrzecionowate, biało zabarwione kłącze o marchwiowym aromacie oraz gorzkim, palącym smaku.
Łodyga jest wzniesiona, w górnej części rozgałęziona i owłosiona, delikatnie żeberkowana i pusta w środku. Duże (nawet do 60 cm długości), podwójnie lub potrójnie pierzaste liście o rozdętych pochwach liściowych (nasadowe części liścia) osadzone są na łodydze skrętolegle.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
W ciągu doby jedna roślina wydziela około 190 mg cukrów w nektarze. Wydajność miodową oszacowano na 80-250 kg/ha. Masa pyłku wyprodukowana przez dziesięć kwiatów wynosi 0,51 mg, przez jeden kwiatostan około 36 mg. Z pyłku robotnice formują żółtawe obnóża. Wydajność pyłkowa wynosi około 10-16 kg/ha.
Gatunek dobrze rośnie na glebach wilgotnych, żyznych i próchnicznych o odczynie obojętnym. Można go wykorzystać do poprawy pożytków pszczelich na średnio wilgotnych i wilgotnych nieużytkach. Najprostszym sposobem rozmnażania jest wysiew owoców.
Należy to robić zaraz po zbiorze, gdyż nasiona szybko tracą zdolność kiełkowania. Młode rośliny z rozsadnika zaleca się wysadzać na miejsce stałe w dość dużej rozstawie np. 60 × 60 cm, zważywszy na fakt, że po wyrośnięciu zajmują dużo miejsca i na jednym stanowisku będą pozostawały kilkanaście lat.
Mikołajek płaskolistny – Eryngium planum L.
Rodzina: Apiaceae – selerowate
![]() |
miedze, ugory, |
![]() |
słoneczne |
![]() |
lekka, piaszczysta |
![]() |
VII-IX |
![]() |
~ 5 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
375-1000 kg/ha |
![]() |
30-180 kg/ha |
![]() |
kremowobiały |
Mikołajek płaskolistny
Eryngium planum L.
[DE] Der Flachblatt-Mannstreu
[EN] blue eryngo, flat sea holly
Mikołajek rośnie w miejscach słonecznych np. na miedzach, ugorach, słonecznych zboczach. Wykształca długi, palowy korzeń i wzniesioną, górą rozgałęzioną łodygę (osiągającą 30-100 cm wysokości) pokrytą przez sztywne i kolczaste liście.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Mikołajek płaskolistny. Fot. Aneta Sulborska
Ich koncentracja w nektarze wynosi 40-60%. Wydajność miodową oceniono na 375-1000 kg/ha. Jeden kwiat produkuje 0,08-0,1 mg pyłku. Wydajność pyłkowa waha się od 30 do 180 kg/ha.
Mikołajek najlepiej rośnie na lekkich, piaszczystych glebach oraz na stanowiskach słonecznych. Najłatwiej rozmnożyć go z nasion wysiewanych jesienią lub wczesną wiosną. Rośliny łatwo dają także samosiewy. Mikołajek należy do roślin wybitnie sucholubnych, dlatego też nadaje się do zagospodarowywania suchych nieużytków.
Nawłoć pospolita (= złota rózga) – Solidago virgaurea L. (= Solidago virga-aurea L.)
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
widne lasy i zaroślach, przydroża, suche łąki i murawy, słoneczne zbocza |
![]() |
słoneczne |
![]() |
lżejsza, umiarkowanie wilgotna, piaszczysto-gliniasta |
![]() |
VII-IX |
![]() |
~ 4 tyg. |
![]() |
siew |
![]() |
10-500 kg/ha |
![]() |
40-70 kg/ha |
![]() |
ceglastopomarańczowy |
Nawłoć pospolita
Solidago virgaurea L.
[DE] Die Gewöhnliche Goldrute
[EN] European goldenrod
W Polsce jest jedynym rodzimym gatunkiem nawłoci. Rośnie w widnych lasach i zaroślach, na przydrożach, suchych łąkach i murawach oraz słonecznych zboczach. Niekiedy nazywana jest mimozą północy. Część podziemną rośliny stanowi krótkie kłącze oraz liczne korzenie.
Łodygi są wzniesione, rzadko owłosione, wewnątrz puste, osiągają 20-90 cm wysokości. Wyrastają z nich liczne liście: odziomkowe mają ogonki i eliptyczny lub jajowaty kształt, górne są lancetowate o bardzo krótkich ogonkach lub siedzące.
Kwiaty zebrane są w złocistożółte koszyczki o średnicy 0,5-2 cm, które tworzą wzniesione grona lub pozorne wiechy. Z ich wyglądem związana jest łacińska nazwa gatunkowa virga-aurea (łac. virga = gałązka, aureus = złoty) i jej polski odpowiednik złota rózga.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Najwięcej pszczół zbierających pyłek obserwuje się w godzinach 12:00-14:00. Dziesięć kwiatów produkuje 0,13-0,23 mg pyłku, z którego robotnice formują ceglastopomarańczowe obnóża. Wydajność pyłkowa wynosi 40-70 kg/ha.
Roślina dobrze rośnie na lżejszych, piaszczysto-gliniastych glebach o umiarkowanej wilgotności. Daje sobie radę także na podłożach suchych i piaszczystych. Lubi słoneczne stanowiska. Rozmnaża się z siewu wprost do gruntu we IX lub na rozsadnik w III. Rozsadę wysadza się na miejsce stałe w fazie 4-5 liści w rozstawie 30-40 × 15-20 cm.
Nawłoć kanadyjska – Solidago canadensis L.
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
doliny dużych rzek, miejsca ruderalne, tereny kolejowe |
![]() |
słoneczne |
![]() |
praktycznie każda |
![]() |
VII-IX |
![]() |
~ 6-8 tyg. |
![]() |
podział, siew |
![]() |
480-1000 kg/ha |
![]() |
45-90 kg/ha |
![]() |
ceglastopomarańczowy |
Nawłoć kanadyjska
Solidago canadensis L.
[DE] Die Kanadische Goldrute
[EN] Canada goldenrod
Nawłoć kanadyjska została sprowadzona do Europy z Ameryki Północnej w calach dekoracyjnych. Niedługo potem zdziczała i zaczęła się intensywnie rozprzestrzeniać. W Polsce często występuje w dolinach dużych rzek (zwłaszcza w zaroślach łęgowych) oraz w miejscach ruderalnych.
Jest gatunkiem bardzo ekspansywnym, świetnie aklimatyzującym się do nowych warunków i przez przyrodników traktowany jest jako szkodliwy chwast zagrażający naszej rodzimej florze. W Polsce (i nie tylko) ma status rośliny inwazyjnej. Rośliny rosną w zwartych kępach i wolniej się rozrastają niż nawłoć późna.
Częścią podziemną rośliny jest kłącze, z którego wyrastają rozłogi. Część nadziemną stanowi wzniesiona, szorstko owłosiona na całej długości łodyga, osiągająca do 2 m wysokości. Liście są podłużnie-lancetowate, zaostrzone, ostro piłkowane, na górnej powierzchni wyraźnie szorstkie a spodem owłosione.
Łodyga zakończona jest kwiatostanem. Składa się on z wielu małych, żółtych koszyczków o średnicy 3-5 mm (mniejszych niż u nawłoci późnej) utworzonych z brzeżnych kwiatów języczkowatych stanowiących powabnię i kilkunastu środkowych kwiatów rurkowatych dostarczających pożytku.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Oprócz nektaru pszczoły zbierają z kwiatów także pyłek, najintensywniej w godzinach 10:00-12:00, z którego formują ceglastopomarańczowe obnóża. Wydajność pyłkowa zwartego łanu wynosi 45-90 kg/ha.
Roślina nie ma specjalnych wymagań klimatyczno-glebowych, świetnie daje sobie radę nawet na piaskach. Łatwo się rozrasta za pomocą kłączy oraz daje liczne samosiewy.
Nawłoć późna (= nawłoć olbrzymia) – Solidago gigantea Aiton.
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
nieużytki, zręby leśne, doliny dużych rzek |
![]() |
słoneczne |
![]() |
piaszczysta, słaba |
![]() |
VII-IX(X) |
![]() |
~ 5-6 tyg. |
![]() |
podział, siew |
![]() |
do 900 kg/ha |
![]() |
50-70 kg/ha |
![]() |
ceglastopomarańczowy |
Nawłoć późna
Solidago gigantea Aiton.
[DE] Die Riesen-Goldrute
[EN] tall goldenrod
Jej ojczyzną jest Ameryka Płn., do Europy zaś została sprowadzona w XIX w. w celach ozdobnych. Jednakże roślina zdziczała i bardzo szybko zaczęła się rozrastać na nieużytkach, zrębach leśnych i w dolinach dużych rzek, skutecznie wypierając rodzime gatunki.
Często występuje na tych samych stanowiskach co nawłoć kanadyjska i podobnie jak ona otrzymała status rośliny inwazyjnej. Nawłoć późna wykształca silne, podziemne kłącza i rozłogi, dzięki którym rozrasta się, tworząc kępy lub łany.
Jej łodygi nadziemne (do 1,5-2 m wysokości) są wzniesione, często czerwonawo nabiegłe, nagie, jedynie odgałęzienia kwiatostanu pokryte są włoskami. Liście mają lancetowaty kształt i zaostrzony wierzchołek oraz gładką powierzchnię górną.
Kwiaty tworzą bardzo liczne, złotożółte koszyczki o średnicy 4-8 mm zebrane w piramidalne wiechy o długości do 25 cm. Pojedynczy koszyczek zbudowany jest z brzeżnych kwiatów języczkowatych oraz środkowych rurkowatych. Kwiaty języczkowate są nieznacznie dłuższe od rurkowatych.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Roślina dobrze rośnie nawet na słabych, piaszczystych glebach, ale co najmniej lekko wilgotnych.
_opt.jpeg)
Fot. Aneta Sulborska Nawłoć późna.
Ostrożeń warzywny (= czarcie żebro) – Cirsium oleraceum (L.) Scop.
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
miejsca wilgotne, brzegi wód, rowy, wilgotne łąki, torfowiska |
![]() |
słoneczne |
![]() |
próchniczna, zasobna w składniki pokarmowe, o zmiennej wilgotności |
![]() |
VII-IX |
![]() |
~ 4 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
500-600 kg/ha |
![]() |
brak danych |
![]() |
kremowy, jasnoszary |
Ostrożeń warzywny
Cirsium oleraceum (L.) Scop.
[DE] Die Kohl-Kratzdistel
[EN] cabbage thistle, Siberian thistle
Występuje w miejscach wilgotnych, nad brzegami wód, w rowach, na wilgotnych łąkach i torfowiskach. Częścią podziemną rośliny jest walcowate, zgrubiałe w węzłach, niemal poziome kłącze.
Wyrastają z niego wzniesione, pojedyncze lub nieznacznie w górnej części rozgałęzione, wewnątrz puste łodygi, osiągające do 0,5-1,5 m wysokości. Liście mają miękkie, kolczaste brzegi oraz czasem włoski na powierzchni.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Nektarowanie rozpoczyna się po rozkwitnięciu kwiatów od wczesnych godzin rannych i trwa do końca dnia lub przedłuża się na kolejny dzień. Jeden kwiat wydziela w ciągu życia średnio 1,5 mg nektaru zawierającego 0,8 mg cukrów.
Ich koncentracja w nektarze wynosi 40-70%. Wśród cukrów dominuje głównie sacharoza. Wydajność miodowa wynosi 500-600 kg/ha. Miód z ostrożenia ma żółtawy kolor i bardzo słodki smak. Z pyłku robotnice formują duże, kremowe lub jasnoszare obnóża.
_fmt.jpeg)
Ostrożeń warzywny. Fot. Aneta Sulborska
Gatunek najlepiej rośnie na glebach próchnicznych, zasobnych w składniki pokarmowe i o zmiennej wilgotności. Rozmnaża się z nasion.