KRZEWY OZDOBNE

Róża wielokwiatowa – Rosa mulora Thunb.

Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	każda uprawna
Termin kwitnienia:	VI-VII
Długość kwitnienia:	~3 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak produkcji nektaru
Wydajność pyłkowa:	do 170-500 kg/ha
Kolor obnóży:	pomarańczowobrązowy

Róża wielokwiatowa
Rosa mulora Thunb.
[DE] Die Büschel-Rose
[EN] mulora rose

Roślina dorasta do 3-4 m wysokości. Jej pędy początkowo są wzniesione, starsze przewieszają się i rozgałęziają, osiągając 4-7 m długości. Z pędów wyrastają zagięte kolce oraz 5-9-listkowe liście, składające się z eliptycznych lub odwrotnie jajowatych listków.

W VI-VII pojawiają się liczne, białe, przyjemnie pachnące kwiaty o średnicy około 2 cm. Z ilością wytwarzanych kwiatów związana jest łacińska nazwa gatunkowa rośliny składająca się z łacińskich słów multum – wiele i flos = kwiat. Kwiaty zebrane są w piramidalne lub baldachokształtne wiechy.

Rośliny cechują się niewielkimi wymaganiami klimatyczno-glebowymi. Najobficiej kwitną w pełnym słońcu, choć znoszą też zacienienie. Podczas mroźnych zim mogą przemarzać, ale wiosną szybko się regenerują. Rozmnażanie polega na wysiewie nasion, które nie wymagają stratyfikacji.

Kolcowój pospolity (= kolcowój szkarłatny) – Lycium barbarum L.

Rodzina: Solanaceae – psiankowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	piaszczysta, luźna, ciepła
Termin kwitnienia:	VI-IX
Długość kwitnienia:	~3 tyg.
Rozmnażanie:	odrośla korzeniowe, sadzonki pędowe i korzeniowe, odkłady
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	kremowy

Kolcowój pospolity
Lycium barbarum L.
[DE] Der Gemeine Bocksdorn
[EN] Duke of Argyll’s tea-plant

Kolcowój wykształca zwisające, cierniste pędy o srebrzystoszarej korze. Można z niego tworzyć nieformowane żywopłoty, obsadzać skarpy i zbocza. Liście mają lancetowaty kształt, wyrastają w pęczkach na krótkich ogonkach. Cechują się szarozieloną barwą, osiągają długość 3-8 cm.

Kwiaty o purpurowej lub fioletowej koronie w kształcie lejka pojawiają się na początku VI (czasem pod koniec V) i kwitną do IX. Wyrastają z kątów liści pojedynczo lub po 2-3, przekwitając brązowieją.

Kwiaty kolcowoju są źródłem nektaru i pyłku. Nektar produkowany jest przez pierścieniowaty nektarnik umieszczony na dnie rurki korony u podstawy zalążni. Wydzielony, gromadzi się w rurce i wznosi na wysokość kilku mm, skąd łatwo może być pobrany przez pszczoły i inne owady. Z pyłku robotnice formują kremowe obnóża.

Kolcowój pospolity. Fot. Aneta Sulborska

Kolcowój preferuje słoneczne stanowiska oraz różne typy gleb, zwłaszcza piaszczyste, luźne i ciepłe. Najłatwiej rozmnaża się przez odrośla korzeniowe, sadzonki pędowe i korzeniowe oraz odkłady. Roślina raz posadzona może być trudna do wytępienia z uwagi na licznie wykształcane odrosty korzeniowe.

Żylistek szorstki – Deutzia scabra Thunb.

Rodzina: Hydrangeaceae – hortensjowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	próchniczna, piaszczysto-gliniasta, wilgotna
Termin kwitnienia:	VI-VII
Długość kwitnienia:	~4 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki zielne i zdrewniałe, odrosty korzeniowe
Wydajność miodowa:	do 400 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	do 1,8 mg/kwiat
Kolor obnóży:	żółty

Żylistek szorstki
Deutzia scabra Thunb.
[DE] Die Raue Deutzie
[EN] fuzzy deutzia

Jest obficie kwitnącym krzewem dorastającym do 2-3 m wysokości. Na jego wszystkich częściach nadziemnych występują gwiazdkowate włoski nadające roślinie łatwo wyczuwalną przy dotknięciu szorstkość. Do włosków nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa rośliny wywodząca się od słowa scabo = drapię, skrobię.

Pędy są wzniesione i puste w środku, pokryte przez jajowate lub lancetowate, prawie siedzące liście. Na starszych pędach kora łuszczy się. Kwitnienie odbywa się w VI-VII. Dzwonkowate, białe kwiaty zebrane są w wąskie wiechy o długości do 12 cm.

U gatunku kwiaty są pięciokrotne z 10 pręcikami i 1 słupkiem, natomiast u odmian często mają zwielokrotnioną liczbę płatków. Nektarnik o kształcie pierścienia usytuowany jest wokół szyjki dolnego słupka. Łatwo można go dostrzec, gdyż ma pomarańczową barwę. Po przekwitnięciu powstają owoce typu torebki zawierające liczne nasiona.

Wiosenne przymrozki również są niebezpieczne i mogą uszkadzać pąki kwiatowe. Rośliny rozmnaża się z sadzonek zielnych (pobieranych po kwitnieniu w VII) lub zdrewniałych (ciętych jesienią lub na początku zimy, przechowywanych do wiosny w piwnicy w piasku i wysadzanych wiosną), a także z odrostów korzeniowych.

Śnieguliczka biała (= śnieguliczka białojagodowa) – Symphoricarpos albus (L.) S. F. Blake

Rodzina: Caprifoliaceae – przewiertniowate

Stanowisko:	słoneczne, półcieniste
Gleba:	każda ogrodowa, może być sucha i jałowa
Termin kwitnienia:	VI-IX
Długość kwitnienia:	~10 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki zielne i zdrewniałe, odrosty korzeniowe, odkłady, siew nasion
Wydajność miodowa:	100-200 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	5-15 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Śnieguliczka biała
Symphoricarpos albus (L.) S. F. Blake
[DE] Die Gewöhnliche Schneebeere
[EN] common snowberry

To krzew o delikatnych, prosto wzniesionych pędach dorastający do 1-2 m wysokości. Wytwarza jajowatoeliptyczne, krótkoogonkowe liście, z wierzchu ciemnozielone, spodem jaśniejsze, które wyrastają po dwa naprzeciw siebie.

Kwiaty są drobne, beczułkowate, w kolorze różowobiałym zebrane w gęste, szczytowe kłosy lub pęczki. Asymetrycznie rozdętą koronę kwiatu tworzy pięć zrośniętych płatków z włoskami mechanicznymi na wewnętrznej powierzchni, które chronią nektar zarówno przed wysychaniem, jak i wypłukiwaniem.

Włoski usytuowane są w najwyższej części korony, skierowane ukośnie ku górze. Natomiast na wewnętrznej powierzchni rozdęcia rurki korony, występują włoski, które są odpowiedzialne za produkcję i wydzielanie nektaru. Elementy generatywne kwiatu to pięć pręcików i jeden słupek.

Można także sporządzać sadzonki zdrewniałe o długości 20-25 cm pobierane z jednorocznych pędów od XI do III i wysadzać je jesienią lub wiosną bezpośrednio na miejsce stałe. Rzadziej stosuje się rozmnażanie za pomocą sadzonek zielnych, odkładów lub siewu nasion.

Sumak octowiec (= sumak odurzający, „octowe drzewo”) – Rhus typhina L.

Rodzina: Anacardiaceae – nanerczowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	piaszczysto-gliniasta, przepuszczalna, sucha lub lekko wilgotna
Termin kwitnienia:	VI-VII
Długość kwitnienia:	~ 4 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion, odrosty korzeniowe
Wydajność miodowa:	2-4 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	30 kg/ha
Kolor obnóży:	pomarańczowożółty

Sumak octowiec
Rhus typhina L.
[DE] Der Essigbaum, Hirschkolbensumach
[EN] staghorn sumac

Jest krótkowiecznym (20-30 lat), wysokim krzewem lub niewielkim drzewem o luźnej, parasolowatej koronie osiągającym do 12 m wysokości. Wydaje liczne odrośla korzeniowe oraz wytwarza grube i sztywne pędy pokryte przez brunatne włoski.

Pędy rozgałęziają się widlasto przypominając poroże, co znalazło odzwierciedlenie w angielskiej (staghorn sumach, staghorn = poroże) i niemieckiej (Hirschkolbensumach; Hirsch = jeleń) nazwie sumaka.

Przy uszkodzeniu rośliny wypływa sok mleczny (od niego prawdopodobnie wywodzi się łacińska nazwa rodzajowa pochodząca od greckiego słowa rheó = płynę), który szybko twardnieje i czernieje. Sumak wykształca duże (do 50 cm długości), pierzastozłożone liście utworzone z 9-31 lancetowatych listków.

Jesienią przybierają one piekną, pomarańczowoczerwoną barwę z domieszką żółci. W VI-VII pojawiają się bardzo drobne kwiaty zebrane w szczytowe, silnie owłosione wiechy utworzone wyłącznie z kwiatów męskich (zawierają tylko pręciki) lub żeńskich (posiadają tylko słupek), osadzonych na różnych osobnikach (co określa się jako dwupienność).

Sumak cechuje się niewielkimi wymaganiami glebowymi – dobrze rośnie na piaszczysto-gliniastej, żwirowej, przepuszczalnej, suchej lub lekko wilgotnej glebie. Jest wytrzymały na suszę i mróz. Wymaga stanowiska słonecznego oraz nie toleruje zalegania wody.

Z zabiegów pielęgnacyjnych zalecane jest regularne usuwanie odrostów korzeniowych, które z czasem mogą stać się uciążliwe i opanować powierzchnię wokół pnia, niekoniecznie przeznaczoną pod uprawę sumaka.

Roślinę można rozmnażać przez wysiew nasion, które po zebraniu należy przechować w suchym piasku, a następnie zadołować przez około 4 miesiące. Można także odcinać od rośliny matecznej odrosty korzeniowe.

Amorfa krzewiasta (= amorfa zwyczajna, indygowiec) – Amorpha fruticosa L.

Rodzina: Fabaceae – bobowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	uboga, sucha
Termin kwitnienia:	VI-VII
Długość kwitnienia:	~3 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion, sadzonki zdrewniałe
Wydajność miodowa:	50-80 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	0,7-1,1 mg/10 kwiatów
Kolor obnóży:	pomarańczowy

Amorfa krzewiasta
Amorpha fruticosa L.
[DE] Der Bastardindigo, der Scheinindigo
[EN] desert false indigo

Naturalne rejony występowania rośliny to Azja (gł. Korea Północna, Uzbekistan i Pakistan), do Europy zaś została sprowadzona w XVIII w. w celach ozdobnych. Dorasta do 3 m wysokości. Wykształca liczne, wyprostowane, słabo rozgałęzione i cienkie pędy oraz nieparzystopierzaste liście złożone z 9-25 listków osiągające do 30 cm długości.

Pod koniec dnia listki składają się. Wiosną liście późno się pojawiają. Drobne, ciemnofioletowe, niezbyt przyjemnie pachnące kwiaty zabrane są w długie (15 cm), wąskie grona na szczytach pędów. Kwitnienie trwa od VI do VII, czasem do początku VIII.

Kwiaty charakteryzują się nietypową dla motylkowatych zredukowaną koroną, w której brakuje skrzydełek i łódeczki. Do budowy kwiatów nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa rośliny, którą można przetłumaczyć jako bezkształtny (gr. morphé = kształt, forma). Bardzo dekoracyjnym elementem kwiatów jest 10 pręcików o dużych, pomarańczowych główkach.

Amorfa krzewiasta. Fot. Aneta Sulborska

Centralne miejsce w kwiecie zajmuje jeden słupek, a u jego podstawy zlokalizowana jest tkanka nektarnikowa. Owoc to jednonasienny, ogruczolony strąk, który nie pęka po dojrzeniu.

Pierwsi osadnicy w USA używali kwiatów, zawierających barwnik indygo (od którego pochodzi polska nazwa „indygowiec”), do farbowania tkanin. Strąki wykorzystywane są w lecznictwie – działają przeciwdrgawkowo, uspokajająco oraz przeciwnowotworowo. Roślina zapobiega erozji gleby oraz poprawia jej właściwości.

Amorfa krzewiasta. Fot. Aneta Sulborska

Kwiaty amorfy są chętnie odwiedzane przez pszczołę miodną. Jeden kwiat wydziela 0,11-0,27 mg cukrów w nektarze. Wydajność miodową z 1 ha szacuje się na 50-80 kg, a niektórzy podają, że może przekraczać 100 kg.

Miód cechuje się bursztynowym kolorem oraz delikatnym zapachem i smakiem. Jeden kwiat produkuje 0,07-0,11 mg pyłku, z którego robotnice formują intensywnie pomarańczowe obnóża.

Rośliny dobrze rosną na każdej glebie, nawet suchej, ubogiej i kamienistej oraz znoszą zasolenie podłoża i susze. Z tego powodu nadają się do obsadzania nieużytków. Podczas surowych zim młode pędy mogą przemarzać, lecz wiosną szybko się regenerują.

Warto ciąć krzewy, dzięki czemu zagęszczają się, a ogałacające się od spodu pędy – odmładzają. Amorfę można rozmnażać z sadzonek zdrewniałych lub z nasion zbieranych jesienią i przechowywanych (w niełuskanych strąkach) do wiosny w suchym piasku.

W IV nasiona wysiewa się (jeśli są zbyt przesuszone, należy je namoczyć w letniej wodzie) bezpośrednio do gruntu. Przed zimą zaleca się przykryć siewki lub wykopać je jesienią i przechować do wiosny zadołowane na płasko.

Wiosną siewki wysadza się do szkółki w rozstawie 60-70 × 20 cm. Po roku lub po 2 latach rośliny można wysadzić na miejsce stałe.

Lilak japoński – Syringa reticulata (Blume) H. Hara

Rodzina: Oleaceae – oliwkowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, świeża
Termin kwitnienia:	VI-VII
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	80 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	żółtokremowy

Lilak japoński
Syringa reticulata (Blume) H. Hara
[DE] Der Japanische Flieder
[EN] Japanese tree lilac

Jest wysokim krzewem lub niewielkim drzewem osiągającym do 10 m wysokości (najwyższy i najpóźniej kwitnący gatunek (VI-VII ) ze wszystkich lilaków). Posiada eliptyczne, na szczycie zaostrzone liście o długości 5-14 cm.

Kwiaty są drobne, kremowobiałe o silnym zapachu, zebrane w luźne wiechy o długości 25-30 cm. Rozwijają się na ubiegłorocznych przyrostach z najwyższych pąków bocznych.

Ligustr pospolity – Ligustrum vulgare L.

Rodzina: Oleaceae – oliwkowate

Stanowisko:	słoneczne, ciepłe
Gleba:	przepuszczalna, umiarkowanie sucha lub wilgotna, zasobna w składniki pokarmowe
Termin kwitnienia:	VI-VII
Długość kwitnienia:	~3 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki zdrewniałe i zielne, siew nasion
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	kremowe

Ligustr pospolity
Ligustrum vulgare L.
[DE] Der Gewöhnliche Liguster
[EN] wild privet

Jest popularnym krzewem żywopłotowym osiągającym do 3-4 m wysokości. Wykształca eliptyczne, ciemnozielone, błyszczące i zimozielone liście, które podczas chłodniejszych zim brunatnieją i opadają.

Łacińska nazwa rodzajowa ligustru związana jest z jego występowaniem w Ligurii (Włochy) lub wywodzi się od łacińskiego słowa ligáre = splatać, wiązać, gdyż pędy rośliny są giętkie i dają się łatwo formować.

Rośliny dobrze rosną na stanowiskach ciepłych i słonecznych, tolerują także cień (choć w takich warunkach będą mniej obficie kwitły).

Najodpowiedniejsza jest dla nich gleba przepuszczalna, umiarkowanie sucha lub wilgotna, zasobna w składniki pokarmowe. Ligustr można rozmnażać przez sadzonki zdrewniałe, zielne oraz z nasion.

Ligustr pospolity. Fot. Aneta Sulborska

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"