ROŚLINY JEDNOROCZNE OZDOBNE

Nagietek lekarski – Calendula officinalis L.

Rodzina: Asteraceae – astrowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	średnio zwięzła, żyzna
Termin kwitnienia:	VI-X
Długość kwitnienia:	> 8 tyg.
Rozmnażanie:	siew owoców
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	70-100 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Nagietek lekarski
Calendula officinalis L.
[DE] Die Ringelblume
[EN] Pot. marigold, ruddles

Roślina dorasta do 30-50 cm wysokości. Wykształca wzniesioną, kanciastą i często rozgałęzioną łodygę, z której wyrastają pary liści. Dolne liście są szerokołopatkowate, całobrzegie, górne lancetowate o ząbkowanym brzegu z sercowatą nasadą obejmującą łodygę.

Część nadziemna rośliny jest lepko, gruczołowato owłosiona oraz wydziela charakterystyczny, niezbyt przyjemny zapach. Kwiaty tworzą w koszyczki o średnicy 2-5 cm wyrastające pojedynczo na szczytach łodyg. Listki okrywające dolną część kwiatostanu są zielone, szydlasto zaostrzone i orzęsione.

Kwiaty języczkowate ułożone na obwodzie koszyczka cechują się żółtą lub pomarańczową barwą, osiągają długość 1,5-2 cm i to z nich powstają owoce. Kwiaty rurkowate wypełniające wnętrze kwiatostanu są płonne o czarnopurpurowym kolorze.

Dziesięć kwiatów (w zależności od odmiany) produkuje 1,4-1,7 mg pyłku, zaś jeden kwiatostan 28-30 mg. Robotnice formują z pyłku żółte obnóża. Wydajność pyłkową oszacowano na 70-100 kg/ha.

Nagietki odznaczają się niewielkimi wymaganiami, ale najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych i ciepłych oraz średnio zwięzłych i żyznych glebach. Rozmnażać je można przez wysiew owoców (bo to one stanowią materiał siewny) w ilości 7-8 kg/ha w IV-VI wprost do gruntu, w rzędy co 30-40 cm.

Po wschodach siewki należy przerwać, zostawiając między nimi odległość 15-20 cm. Rośliny dają też liczne samosiewy.

Begonia (ukośnica) stale kwitnąca ( = begonia (ukośnica) trwała) – Begonia cucullata Willd.

Stanowisko:	słoneczne, półcieniste
Gleba:	próchniczna, żyzna, o odczynie lekko kwaśnym
Termin kwitnienia:	VI-X
Długość kwitnienia:	> 3 mies.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak produkcji nektaru
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	żółty

Begonia (ukośnica) stale kwitnąca, begonia (ukośnica) trwała
Begonia cucullata Willd.
[DE] Begonia cucullata
[EN] Wax begonia

Begonia stale kwitnąca obejmuje grupę mieszańców otrzymanych w wyniku krzyżowania różnych gatunków begonii. Nazwa rodzajowa rośliny pochodzi od Michela Begona – francuskiego gubernatora Kanady i patrona botaniki.

W swojej ojczyźnie (Brazylia) begonia jest byliną, zaś w klimacie umiarkowanym uprawia się ją w cyklu jednorocznym. Osiąga wysokość do 50 cm. Jej łodyga jest mięsista, czasem czerwono nabiegła. Liście mają owalny lub jajowaty kształt, są grube, gładkie i błyszczące.

Begonia stale kwitnąca. Fot. Aneta Sulborska

Begonie wymagają żyznych, próchnicznych gleb o lekko kwaśnym pH. Najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych, choć dadzą sobie także radę w półcieniu. Źle znoszą długotrwałą suszę, a podczas wilgotnej i chłodnej pogody słabiej rosną i mniej obficie kwitną.

Rośliny rozmnaża się przez wysiew nasion w I-III w szklarni. Nasion nie należy przykrywać. Siewki wymagają dwukrotnego pikowania. Na miejsce stałe rozsadę (po uprzednim hartowaniu) wysadza się pod koniec V lub na początku VI w odstępach co 10-12 cm.

Aksamitka rozpierzchła (= szarańcza rozpierzchła) – Tagetes patula L.

Rodzina: Asteraceae – astrowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	praktycznie każda
Termin kwitnienia:	VI-X
Długość kwitnienia:	> 3 mies.
Rozmnażanie:	siew owoców
Wydajność miodowa:	10-20 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	~120 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Aksamitka rozpierzchła, szarańcza rozpierzchła
Tagetes patula L.
[DE] Die Studentenblume
[EN] French marigold

Zwyczajowe nazwy aksamitki to śmierdziuszka, szarańcza, afrykanka lub turka, zaś łacińska nazwa Tagetes wywodzi się od imienia etruskiego boga mądrości Tagetesa, który symbolizował tajemnice wróżebne i był patronem wróżów.

Roślina wykształca pierzastosieczne liście z przeświecającymi punktami na brzegach blaszki – w tych miejscach znajdują się zbiorniki wydzielnicze z olejkami odpowiedzialnymi za charakterystyczny, ostry zapach rośliny. Łodygi są nagie, rozgałęzione, dorastają do 15-60 cm wysokości.

Roślina ma także znaczenie fitosanitarne, gdyż odstrasza nicienie glebowe. Działa również jako atraktant na ślimaki, co można wykorzystać do odciągania tych szkodników w inne (mniej reperezentacyjne lub nieużytkowe) części ogrodu.

Aksamitka rozpierzchła. Fot. Aneta Sulborska

Robotnice pszczoły miodnej oblatują kwiaty aksamitki o różnych porach dnia, przy czym najwięcej pracujących owadów obserwuje się w godzinach południowych.

Rośliny rozmnaża się z nasion wysiewanych wprost do gruntu w V (przy tym sposobie uprawy rośliny później zakwitają, ale dłużej kwitną) lub na początku IV do zimnego inspektu.

Po 3 tygodniach siewki należy przepikować, a na miejsce stałe wysadzać po 15 V, gdy minie niebezpieczeństwo przymrozków (na które aksamitki są bardzo wrażliwe) w rozstawie co 30-40 cm (wyższe odmiany) lub 20-25 cm (niższe odmiany). Kwitnące egzemplarze uzyskuje się po około 12 tygodniach od wysiewu.

Portulaka wielkokwiatowa – Portulaca grandiflora Hook.

Rodzina: Portulacaceae – portulakowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	lekka, przepuszczalna, średnio zasobna
Termin kwitnienia:	VII-X
Długość kwitnienia:	> 3 mies.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	pomarańczowy

Portulaka wielkokwiatowa
Portulaca grandiflora
[DE] Das Portulakröschen
[EN] rose moss, ten o’clock

Jest niską (do 15 cm wysokości) rośliną pochodzącą z Brazylii, Argentyny i Urugwaju o mięsistych, częściowo płożących się łodygach. Liście ma wałeczkowate, mięsiste, ułożone na łodydze skrętolegle, pod kwiatem tworzą rozetę.

Kwiaty portulaki są chętnie oblatywane przez pszczoły. Dostarczają nektaru i pyłku, z którego robotnice formują intensywnie pomarańczowe obnóża. Odmiany o kwiatach pełnych dostarczają znacznie mniej pyłku, gdyż ich pręciki zostały przekształcone w dodatkowe okółki płatków.

W Egipcie rośliny dostarczają miodu, którego smak określono jako wyśmienity, podobny do miodu z esparcety.

Portulaka wielkokwiatowa. Fot. Aneta Sulborska

Nasion nie należy przykrywać ziemią. Rośliny kwitną po 10-12 tygodniach od siewu.

Cynia wytworna (= cynia zdobna, jakobinka, cynka) – Zinnia elegans L.

Rodzina: Asteraceae – astrowate

Stanowisko:	słoneczne, ciepłe
Gleba:	żyzna, niezbyt lekka, dostatecznie wilgotna
Termin kwitnienia:	VI-X
Długość kwitnienia:	do 15 tyg.
Rozmnażanie:	siew owoców
Wydajność miodowa:	70 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	30-60 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Cynia wytworna, cynia zdobna, jakobinka, cynka
Zinnia elegans L.
[DE] Die Garten-Zinnie
[EN] Youth-and-age, common zinnia

W celach ozdobnych była uprawiana już przez Azteków, a w Europie od XVIII w. Jej widlasto rozgałęziona łodyga jest sztywna i szorstka, dorasta do 30-100 cm wysokości. Jajowate lub sercowate liście nie wykształcają ogonka liściowego i wyrastają po dwa naprzeciw siebie.

Kwitnienie cynii trwa od końca VI, nawet do pierwszych dni X. Kwiaty zebrane są w koszyczki o średnicy 5-12 cm wyrastające pojedynczo na długich szypułkach. Zewnętrzne kwiaty języczkowate są sztywne, aksamitnie owłosione, o purpurowej barwie (u odmian uprawnych także białe, żółte, różowe, pomarańczowe, czerwone), natomiast środkowe kwiaty rurkowate cechuje żółta barwa.

Wschody pojawiają się po 7-10 dniach. Gdy rośliny wytworzą 2 liście, należy je przepikować (przy siewie pod osłonami) lub przerwać (przy siewie bezpośrednim). Na miejsce stałe rozsadę wysadza się po 15 V – gdy minie niebezpieczeństwo przymrozków, na które cynia jest bardzo wrażliwa.

Cynia wytworna. Fot. Aneta Sulborska

W zależności od odmiany rośliny sadzi się w rozstawie 25-40 × 15-25 cm. Kwitnące egzemplarze uzyskuje się po około 12 tygodniach od siewu.

Rezeda wonna – Reseda odorata L.

Rodzina: Resedaceae – rezedowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	niezbyt wilgotna, zasobna w próchnicę i wapń
Termin kwitnienia:	VI-X
Długość kwitnienia:	5-9 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	~110 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	~150 kg/ha
Kolor obnóży:	ceglastopomarańczowy

Rezeda wonna
Reseda odorata L.
[DE] Die Garten-Resede
[EN] garden mignonette, common mignonette

Roślina wykształca rozgałęzione, lekko ścielące się w dolnej części łodygi dorastające do 30-60 cm wysokości. Szarozielone liście, dolne – łopatkowate, górne – trójdzielne, wyrastają na całej długości łodygi.

W VI pojawiają się niepozorne, żółtawozielone kwiaty o silnym, przyjemnym zapachu zebrane w piramidalne grona. Piękny zapach rośliny był powodem, dla którego uprawiano ją w ogrodach i na parapetach okiennych już od XVIII w. Kwitnienie trwa do jesieni.

Rośliny dobrze rosną na glebach niezbyt wilgotnych, zasobnych w próchnicę i wapń. Wymagają słonecznych stanowisk. Rozmnażanie polega na wysiewie nasion wprost do gruntu (1 kg/ha) w III-V. Kiełkowanie trwa 2-3 tygodnie.

Rezeda wonna. Fot. Aneta Sulborska

Roślina źle znosi przesadzanie oraz zagęszczenie, dlatego po wschodach należy przerwać siewki, pozostawiając je w rozstawie 20-30 × 10-15 cm. Kwitnące egzemplarze uzyskuje się po 12 tygodniach od siewu. Dla lepszego rozkrzewienia pędów zaleca się uszczykiwanie ich wierzchołków.

Szałwia błyszcząca (= szałwia ogrodowa, szałwia czerwona, szałwia lśniąca) – Salvia splendens Sellow ex Schult.

Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	piaszczysto-gliniasta, żyzna, umiarkowanie wilgotna
Termin kwitnienia:	VI-X
Długość kwitnienia:	> 12 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	uzależniony od barwy kwiatów

Szałwia błyszcząca
Salvia splendens Sellow ex Schult.
[DE] Der Feuersalbei
[EN] scarlet sage, tropical sage

W swojej ojczyźnie (Brazylia) szałwia błyszcząca jest podkrzewem zapylanym przez kolibry, natomiast w warunkach Polski uprawiana jest jako roślina jednoroczna. Należy do bardzo popularnych dekoracji naszych ogrodów.

Jej łodyga jest czterokanciasta, naga, rozgałęziona od samego dołu. Dorasta do 25-50 cm wysokości. Liście mają jajowaty kształt oraz ząbkowany brzeg. Kwiaty zebrane są w szczytowe kwiatostany. Podstawową barwą kwiatów jest czerwony, lecz liczne odmiany mogą być także fioletowe, łososiowe lub białe.

Szałwia błyszcząca. Fot. Aneta Sulborska

Rośliny preferują słoneczne, ciepłe stanowiska oraz piaszczysto-gliniaste, żyzne i umiarkowanie wilgotne gleby. Rozmnażanie polega na wysiewie nasion w II-III do ciepłej szklarni. Siewki wymagają pikowania. Zaleca się uszczykiwanie ich pędów nad 3-4 parą liści, dzięki czemu rośliny rozkrzewią się.

Rozsadę należy wysadzać na miejsce stałe w V (gdy minie niebezpieczeństwo przymrozków) w rozstawie co 25-30 cm.

Facelia dzwonkowata – Phacelia campanularia A. Gray

Rodzina: Boraginaceae – ogórecznikowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	praktycznie każda
Termin kwitnienia:	VI–IX
Długość kwitnienia:	~3 mies.
Rozmnażanie:	siew
Wydajność miodowa:	40–70 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	kremowe

Facelia dzwonkowata
Phacelia campanularia A. Gray
[DE] Die Glocken-Phazelie
[EN] desertbells, desert bluebells, California-bluebell

Pochodzi z Ameryki Północnej, w Polsce uprawia się ją w celach ozdobnych jako roślinę rabatową, a także na kwiat cięty. Jej nasiona znajdują się często w mieszankach na łąki kwietne. Facelia osiąga wysokość 15–30 cm.

Wykształca ząbkowano-karbowane liście ułożone na łodydze skrętolegle oraz ciemnoniebieskie kwiaty w kształcie dzwonka, do czego nawiązuje nazwa gatunkowa „dzwonkowata”.

Facelia dzwonkowata. Fot. Aneta Sulborska

Wymagania klimatyczno-glebowe facelii dzwonkowatej są niewielkie, daje sobie radę nawet na suchych i ubogich glebach piaszczystych (wszak rośnie dziko na pustyniach Kalifornii). Preferuje stanowiska słoneczne, lecz znosi także półcień. Jest wrażliwa na nadmiar wody.

Rozmnaża się przez wysiew nasion w końcu kwietnia i w maju w rozstawie 20–30 × 10–15 cm. Kiełkuje po około 2 tygodniach.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"