ROŚLINY JEDNOROCZNE UPRAWNE

Czarnuszka siewna – Nigella sativa L.

Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, średnio zwięzła, zasobna w wapń
Termin kwitnienia:	VI-VIII
Długość kwitnienia:	2-3,5 tyg.
Rozmnażanie:	z siewu nasion
Wydajność miodowa:	10-25 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	jasnożółty

Czarnuszka siewna
Nigella sativa L.
[DE] Der Echte Schwarzkümmel
[EN] black caraway

Roślinę można spotkać w uprawach zbóż (jako chwast) jest także chętnie uprawiana, zwłaszcza w krajach śródziemnomorskich. Wykorzystywana jest także w celach ozdobnych a jej dekoracyjną częścią, oprócz kwiatów, są owoce wykorzystywane na suche bukiety i inne kompozycje.

Wykształca wzniesioną łodygę dorastającą do 10-40 cm wysokości oraz głęboko wcinane (pierzastosieczne) liście z nitkowatymi odcinkami. W VI-VIII (w zależności od terminu siewu) pojawiają się kwiaty o pojedynczym okwiecie.

Olejek służy do wyrobu gatunkowych wódek. Dawniej traktowano czarnuszkę jako roślinę magiczną, obdarzoną czarodziejską mocą. Używano jej także do odstraszania pcheł, pluskiew, kleszczy i komarów.

Czarnuszka siewna. Fot. Aneta Sulborska

Czarnuszka najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych o wystawie południowej, na żyznych, próchnicznych, średnio zwięzłych glebach zasobnych w składniki pokarmowe, zwłaszcza wapń. Rozmnaża się z nasion wysiewanych w III-IV, w rzędy co 30-40 cm.

Ślaz maurytański – Malva sylvestris L. var. mauritiana (L.) Asch. et Graebn.

Rodzina: Malvaceae – ślazowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	przepuszczalna, żyzna, średnio wilgotna, o odczynie obojętnym
Termin kwitnienia:	VI-IX
Długość kwitnienia:	3-4 mies.
Rozmnażanie:	siew, sadzonki pędowe
Wydajność miodowa:	100-160 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	pszczoły nie zbierają pyłku
Kolor obnóży:	pszczoły nie zbierają pyłku

Ślaz maurytański
Malva sylvestris L. var. mauritiana (L.) Asch. et Graebn.
[DE] Die Wilde Malve
[EN] common mallow

Jest wysoką (do 1,5 m) byliną lub rośliną dwuletnią uprawianą dla celów zielarskich lub ozdobnych w cyklu jednorocznym. Wykształca wzniesioną, nagą łodygę, z której wyrastają na długich ogonkach 5-7-klapowe liście o karbowanym brzegu.

Kwiaty osiągają średnicę do 7 cm, są fioletowe lub ciemnopurpurowe z ciemniejszym użyłkowaniem. Osadzone są w kątach liści po 1-15 na nieowłosionych szypułkach. Kwitnienie rozpoczyna się w VI a kończy w połowie IX, ale pełnia tego procesu przypada na 3-4 tydzień i trwa około 2 tygodni.

Przy wiosennym siewie, na równomierność wschodów korzystnie wpływa uprzednia stratyfikacja (przechłodzenie). Na miejsce stałe rośliny wysadza się w VIII lub IX w rozstawie co 50-60 cm. Latem ślaz może być także rozmnażany przez niezdrewniałe sadzonki pędowe.

Fasola wielokwiatowa – Phaseolus coccineus L.

Rodzina: Fabaceae – bobowate

Stanowisko:	słoneczne, ciepłe
Gleba:	żyzna, przewiewna, próchniczna, szybko nagrzewająca się
Termin kwitnienia:	VI-VIII
Długość kwitnienia:	4-6 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	60-320 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	10-25 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Fasola wielokwiatowa
Phaseolus coccineus L.
[DE] Die Feuerbohne
[EN] runner bean, scarlet runner bean

Roślina w stanie naturalnym występuje w Ameryce, gdzie od dawna była uprawiana przez tamtejszych Indian, do Europy zaś dotarła w XVI w. Z natury jest byliną (dzięki podziemnym bulwom korzeniowym), zaś w klimacie umiarkowanym uprawia się ją jako roślinę ozdobną.

Wykształca długą (do 4 m), wijącą się (zawsze w lewą stronę) łodygę, dlatego wymaga podpór. Aby wykonać wokół tyczki jeden pełny obrót o promieniu równym 7,5 cm, roślina potrzebuje ponoć 10 min, a takich obrotów w ciągu dnia może wykonać nawet 16.

Wydajność miodową oszacowano na 60-320 kg/ha. W rejonach uprawy rośliny można uzyskać miód towarowy, który cechuje się jasną barwą i delikatnym smakiem. Jeden kwiat produkuje 0,46-0,77 mg pyłku, z którego robotnice formują (ale raczej rzadko) żółte obnóża. Wydajność pyłkowa wynosi 10-25 kg/ha.

Fasola wielkokwiatowa. Fot. Aneta Sulborska

Fasola jest rośliną ciepłolubną i najlepiej rośnie na ciepłych, słonecznych stanowiskach. Preferuje żyzne, próchniczne, przewiewne i szybko nagrzewające się podłoża. Nie toleruje przymrozków, niekorzystny jest też dla niej spadek temperatury do 1-2°C.

Źle reaguje na silne wiatry (które powodują mechaniczne uszkodzenia) oraz niedobór wody w glebie podczas kwitnienia (prowadzi to do zrzucania kwiatów).

Fasola wielokwiatowa. Fot. Aneta Sulborska

Roślinę rozmnaża się z nasion wysiewanych wprost do gruntu około 10-15 V (zaczyna kiełkować, gdy gleba ogrzeje się do ok.11°C, optimum wynosi ok. 20°C) w odstępach co 50-60 cm.

Ogórecznik lekarski (= borak) – Borago officinalis L.

Rodzina: Boraginaceae – ogórecznikowate

Stanowisko:	słoneczne, ciepłe
Gleba:	żyzna, średniozwięzła, dostatecznie wilgotna
Termin kwitnienia:	VI-VIII
Długość kwitnienia:	~8 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	90-350 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	~90 kg/ha
Kolor obnóży:	kremowy

Ogórecznik lekarski
Borago officinalis L.
[DE] Der Borretsch
[EN] Borage

Roślina wykształca wzniesioną łodygę o wysokości 20-70 cm z jajowatymi lub lancetowatymi liśćmi o pomarszczonej blaszce. Dolne liście osiągają długość do 30 cm, zaopatrzone są w oskrzydlony ogonek i tworzą rozetę, liście górne i środkowe są mniejsze, siedzące.

Zarówno łodyga, jak i liście pokryte są szorstkimi włoskami mechanicznymi, od których prawdopodobnie wywodzi się łacińska nazwa rodzajowa Borago (łac. borra = krótka, sztywna szczecina).

Z kolei greckie słowo borá oznacza potrawę, pożywienie, paszę, co związane jest z wykorzystywaniem rośliny (ze względu na ogórkowy smak ziela) jako dodatek do sałatek i surówek. Ów smak był powodem, dla którego gatunek zyskał polską nazwę „ogórecznik”.

Wydajność miodową oszacowano na 90-350 kg/ha. W rejonach upraw ogórecznika (gł. na plantacjach zielarskich) można uzyskać miód towarowy, który cechuje się białym kolorem.

Jeden kwiat produkuje około 1,13 mg pyłku, z którego robotnice formują kremowe obnóża. Wydajność pyłkowa wynosi około 90 kg/ha.

Ogórecznik najlepiej rośnie na ciepłych, słonecznych i osłoniętych od wiatru stanowiskach. Preferuje gleby żyzne, średnio zwięzłe, dostatecznie wilgotne, o odczynie zbliżonym do obojętnego.

Można rozmnażać go przez nasiona wysiewane (7-10 kg/ha) wprost do gruntu wiosną (IV) w rzędy co 40-50 cm. Wschody ukazują się po 2-3 tygodniach.

Kolendra siewna (= kolender) – Coriandrum sativum L.

Rodzina: Apiaceae – selerowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, niezbyt ciężka, zasobna w wapń
Termin kwitnienia:	VI-VII
Długość kwitnienia:	4-6 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	60-200 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	110-170 kg/ha
Kolor obnóży:	czerwonofioletowy

Kolendra siewna
Coriandrum sativum L.
[DE] Der Echte Koriander
[EN] Coriander, cilantro

Jest jedną z najstarszych roślin uprawianych przez człowieka już od czasów starożytnych, o czym m.in. świadczą znaleziska fragmentów owoców w piramidach egipskich i w Pompejach. W Egipcie dodawano ją do wina dla zwiększenia właściwości oszałamiających trunku, a także stosowano jako afrodyzjak.

Kolendra siewna. Fot. Aneta Sulborska

Kwiaty kolendry są chętnie oblatywane przez pszczoły zbierające zarówno nektar, jak i pyłek. Warunkiem dobrego nektarowania jest ciepła i słoneczna pogoda oraz dostateczna ilość wody w glebie. Przy braku wilgoci w podłożu proces ten jest zahamowany.

Jeden kwiat wydziela średnio 0,1 mg cukrów w nektarze. Wydajność miodowa wynosi 60-200 kg/ha. Miód kolendrowy cechuje się jasnym kolorem (szarożółtozielonkawym), intensywnym zapachem i ostrym smakiem. Z pyłku zbieraczki formują czerwonofioletowe obnóża. Wydajność pyłkową oszacowano na 110-170 kg/ha.

Kolendra siewna. Fot. Aneta Sulborska

Pod uprawę kolendry najlepiej przeznaczyć żyzną, niezbyt ciężką glebę zasobną w wapń. Gleby piaszczyste nie nadają się, gdyż w okresie lata rośliny często odczuwają niedostatek wody i wówczas słabo nektarują.

Rozmnażanie polega na wiosennym wysiewie nasion (III/IV) w ilości 15-20 kg/ha w rzędy co 40 cm. Gwarancją pomyślnych wschodów jest duża wilgotność podłoża.

Gorczyca jasna (= gorczyca biała) – Sinapis alba L.

Rodzina: Brassicaceae – kapustowate

Stanowisko:	słoneczne, półcieniste
Gleba:	gliniasta, piaszczysto-gliniasta, o odczynie obojętnym, odpowiednio wilgotna
Termin kwitnienia:	VI–VII
Długość kwitnienia:	3–4 tyg.
Rozmnażanie:	siew
Wydajność miodowa:	30–100 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	80–200 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Gorczyca jasna
Sinapis alba L.
[DE] Weisser Senf
[EN] white mustard

Wykształca wzniesioną, szorstko owłosioną łodygę dorastającą do 30–60 cm wysokości. W Polsce uprawiana jest od XVI w., natomiast na świecie już od czasów sumeryjskich (ok. 3000 lat p.n.e).

Cechuje się krótkim okresem wegetacji (11–18 tyg.), dzięki czemu wykorzystywana jest często jako przedplon lub poplon. W ostatnich latach jej uprawa w Polsce rozpowszechniła się za sprawą dopłat unijnych, a żółto kwitnące pola można obserwować jeszcze jesienią.

Pojedynczy kwiat wydziela w ciągu życia 0,1–0,4 mg cukrów. Ilość nektaru wydzielana przez kwiaty uzależniona jest od terminu siewu – im jest on późniejszy, tym nektaru w kwiatach jest mniej. Przy obfitym wziątku z gorczycy obserwuje się w ulach żółte zabarwienie zewnętrznej powierzchni komórek na plastrach.

Wydajność miodowa waha się – w zależności od warunków klimatyczno-siedliskowych i terminu siewu – od 30 do 100 kg/ha, a na optymalnych stanowiskach może osiągać nawet do 160 kg/ha.

Miód z gorczycy cechuje się podobnymi właściwościami jak miód rzepakowy, z tym że odznacza się przyjemniejszym aromatem. Patoka ma barwę jasnożółtą, krupiec – kremową. Krystalizacja przebiega szybko, dlatego też nie zaleca się pozostawiania go w ulach jako pokarm na zimę.

Kwiaty najintensywniej pylą przed południem. Jeden kwiat produkuje 0,7–0,9 mg pyłku. Zbieraczki formują z niego żółte obnóża. Wydajność pyłkowa wynosi 80–200 kg/ha.

Gorczyca jasna. Fot. Aneta Sulborska

Gorczyca preferuje gleby gliniaste i piaszczysto-gliniaste o odczynie obojętnym, odpowiednio wilgotne. Nie udaje się na glebach piaszczystych, lekkich i zbyt suchych. Rozmnaża się przez wysiew nasion (10–12 kg/ha), które kiełkują już w temperaturze +1ºC, dlatego siew można przeprowadzać wcześnie na wiosnę.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"