KRZEWY DZIKO ROSNĄCE

Leszczyna pospolita – Corylus avellana L.

Rodzina: Betulaceae – brzozowate

Występowanie:	wilgotne lasy, polany śródleśne
Stanowisko:	słoneczne do półcienistych
Gleba:	wilgotna, żyzna
Termin kwitnienia:	II-III
Długość kwitnienia:	do 3 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki zdrewniałe, siew nasion
Wydajność miodowa:	brak nektarników
Wydajność pyłkowa:	168 g/krzew; 8,4 kg/100 m szpaleru
Kolor obnóży:	oliwkowożółty

Leszczyna pospolita
Corylus avellana L.
[DE] Die Gemeine Hasel
[EN] hazel, cobnut, filbert

Jest wiatropylnym, rozłożystym krzewem lub niewielkim drzewem dorastającym do 4 m wysokości. Żyje do 80 lat. Najczęściej rośnie w wilgotnych lasach, na polanach i porębach oraz bywa uprawiana na plantacjach i w ogrodach przydomowych.

Tradycja uprawy leszczyny sięga neolitu i epoki brązu. Za czasów rzymskich ważnym ośrodkiem uprawy było miasto Abelli, późniejsze Avellino i stąd nazwa nux abellana = avellana. Leszczyna wytwarza okrągławe lub jajowate liście do 13 cm długości.

Często, zanim zbieraczki zdołają zebrać pyłek, wiatr wywiewa niemal całą jego zawartość z kwiatostanów. Aby proces ten nieco utrudnić zaleca się sadzenie roślin w zacisznych miejscach, np. w pobliżu budynków.

Leszczyna pospolita. Fot. Aneta Sulborska

Rośliny są bardzo tolerancyjne w stosunku do gleby, choć najlepiej rosną na żyznych, gliniastych i wilgotnych podłożach. Nie lubią jednak gleb ubogich, suchych i piaszczystych. Dobrze rosną w słońcu lub w półcieniu. Krzewy można rozmnażać z sadzonek zdrewniałych lub z siewu.

Leszczyna pospolita. Fot. Aneta Sulborska

Wierzba iwa (= iwa) – Salix caprea L.

Rodzina: Salicaceae – wierzbowate

Występowanie:	skraje lasów, zręby, brzegi rzek
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	średnio wilgotna
Termin kwitnienia:	III-IV
Długość kwitnienia:	1-2 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	26-150 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	30-45 kg/ha
Kolor obnóży:	oliwkowożółty

Wierzba iwa,
Salix caprea L.
[DE] Die Salweide, Palmweide
[EN] goat willow, great sallow

Jest wysokim krzewem lub niewielkim drzewem dorastającym do 10 m wysokości. Żyje do 60 lat. Pospolicie występuje na skrajach lasów, na zrębach i nad brzegami rzek. Tworzy liczne krzyżówki z innymi wierzbami.

Roślina wykształca grube i sztywne, początkowo szaro owłosione pędy, później nagie i błyszczące, z których wyrastają szerokoeliptyczne lub jajowate liście (przypominające liście jabłoni) osiągające do 10 cm długości.

Młode liście z obu stron są owłosione, starsze tylko od spodu, gdzie widoczna jest wypukła siatka żyłek. W III-IV (najwcześniej ze wszystkich krajowych wierzb), przed rozwojem liści pojawiają się kwiaty zebrane w stojące kotki, czyli bazie.

Z pyłku robotnice formują oliwkowożółte obnóża o średniej masie13 mg. Podczas obfitego pożytku wierzbowego udział pyłku wierzby w 1 g obnóży może wynosić nawet 100%. Pyłek wierzbowy zawiera 15-22% białka i 4% azotu.

Zaliczany jest do pyłku o najwyższej wartości odżywczej. Jeden kwiatostan iwy dostarcza 31 mg pyłku. Wydajność pyłkowa wynosi 30-45 kg/ha. Czasem na liściach może wystąpić spadź.

Wierzba iwa (okaz męski). Fot. Aneta Sulborska

Wierzba iwa jest bardzo tolerancyjna w stosunku do warunków klimatyczno-glebowych. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, choć daje sobie także radę w półcieniu. Preferuje wilgotne, zasobne w składniki pokarmowe gleby, choć może także rosnąć na podłożach lżejszych - ze wszystkich gatunków wierzb najlepiej znosi suche gleby.

Iwa bardzo trudno przyjmuje się przy sadzonkowaniu (w przeciwieństwie do jej mieszańców z innymi gatunkami wierzb), dlatego najlepszym sposobem jej rozmnażania jest wysiew nasion wprost do gruntu w V – tuż po dojrzeniu nasion. Trzeba przy tym pamiętać, że większość wykiełkowanych siewek będą stanowiły okazy żeńskie, a nie te najbardziej wartościowe – męskie.

Wierzba iwa (okaz żeński). Fot. Aneta Sulborska

Wierzba Smitha – Salix × smithiana Willd.

Rodzina: Salicaceae – wierzbowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	uboga, lecz niezbyt sucha
Termin kwitnienia:	III-IV
Długość kwitnienia:	ok. 2 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki
Wydajność miodowa:	4,9 g/m3 korony
Wydajność pyłkowa:	30-45 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Wierzba Smitha,
Salix × smithiana Willd.
[DE] Küblerweide
[EN] broad-leaved osier

Ten mieszaniec iwy i wierzby wiciowej jest silnie rosnącym krzewem lub małym drzewem, dorastającym do 9 m wysokości. Wytwarza długie, wyprostowane, grube i owłosione pędy. Liście mają wąskojajowaty lub lancetowaty kształt, osiągają do 10-12 cm długości.

Sadzonki najlepiej wysadzić bezpośrednio do gruntu pozostawiając 2-3 oczka nad powierzchnią gruntu. Większość z nich bez problemu się przyjmuje i często już w pierwszym roku po posadzeniu zakwita.

Wierzba purpurowa (= wiklina) – Salix purpurea L.

Rodzina: Salicaceae – wierzbowate

Występowanie:	nabrzeża rzek i strumieni
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	wilgotna, zasobna
Termin kwitnienia:	III-IV
Długość kwitnienia:	1-2 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki
Wydajność miodowa:	25-35 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	30-45 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Wierzba purpurowa, wiklina
Salix purpurea L.
[DE] Die Purpur-Weide,
[EN] purple willow, basket willow, purpure osier

Najczęściej można ją spotkać nad rzekami i strumieniami, gdzie często tworzy zarośla. Na miejsca występowania wikliny (i większości gatunków wierzb) wskazuje łacińska nazwa Salix, która prawdopodobnie wywodzi się od celtyckich słów sal = pobliże i lis = woda.

Kora dostarcza najlepszego surowca leczniczego ze wszystkich wierzb. Wiklina tworzy liczne krzyżówki z innymi gatunkami wierzb, zwłaszcza z wiciową.

Pszczoły korzystają z jej nektaru i pyłku (okazy męskie) lub tylko z nektaru (okazy żeńskie). Pojedyncza kotka męska produkuje 12 mg pyłku. Wydajność miodową oszacowano na 25-35 kg/ha, wydajność pyłkową na 30-45 kg/ha.

Wierzba purpurowa. Fot. Aneta Sulborska

Wiklina jest bardzo tolerancyjna w stosunku do gleby i klimatu, choć najlepiej rośnie na glebach mokrych, okresowo zalewanych, zasobnych w składniki pokarmowe. Można ją rozmnażać przez sadzonki.

Wierzba wawrzynkowata – Salix daphnoides Vill.

Rodzina: Salicaceae – wierzbowate

Występowanie:	wydmy, piaszczyste nieużytki
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	ubogie, piaszczyste
Termin kwitnienia:	III-IV
Długość kwitnienia:	1-2 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki
Wydajność miodowa:	3,4 g/m³ korony
Wydajność pyłkowa:	~5 g/m³ kwitnącej warstwy
Kolor obnóży:	żółty

Wierzba wawrzynkowata,
Salix daphnoides Vill.
[DE] Die Reif-Weide
[EN] European violet willow

Jest wysokim krzewem lub niewielkim drzewem dorastającym do 10-12 m wysokości. Używana jest do zalesiania wydm i piaszczystych nieużytków. Roślina tworzy szeroką i luźną koronę oraz długie, zwisające gałęzie.

Jeden kwiatostan męski dostarcza 25 mg pyłku. Wydajność pyłkowa wynosi 3,5 g/m³ kwitnącej warstwy.

Wierzba wawrzynkowata bardzo dobrze rośnie na glebach jałowych i suchych. Wykorzystywana jest do zalesiania wydm i nieużytków.

Wierzba wiciowa (= witwa, konopianka) – Salix viminalis L.

Rodzina: Salicaceae – wierzbowate

Występowanie:	nabrzeża rzek i potoków, żwirowiska
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	piaszczysta
Termin kwitnienia:	III-IV
Długość kwitnienia:	1-2 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki
Wydajność miodowa:	brak szczegółowych danych
Wydajność pyłkowa:	brak szczegółowych danych
Kolor obnóży:	żółty

Wierzba wiciowa, witwa, konopianka
Salix viminalis L.
[DE] Die Korb-Weide
[EN] basket willow, common osier

Jest szerokim krzewem lub małym drzewem dorastającym do 5-10 m wysokości. Pospolicie występuje nad rzekami i potokami, na żwirowiskach, jak również sadzona jest na plantacjach wikliny.

Pszczoły korzystają z pyłku i nektaru (kwiaty męskie) lub tylko nektaru (kwiaty żeńskie) wierzby wiciowej.

Wierzba wiciowa (okaz żeński). Fot. Aneta Sulborska, Barbara Łotocka

Roślina dobrze znosi zalewanie. Wymaga piaszczystej gleby. Rozmnaża się przez sadzonki.

Wierzba wiciowa (okaz męski). Fot. Aneta Sulborska, Barbara Łotocka

Wierzba szara (= łoza) – Salix cinerea L.

Rodzina: Salicaceae – wierzbowate

Występowanie:	mokre łąki, lasy, brzegi rzek, rowów
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	podmokła, próchniczna, torfowa
Termin kwitnienia:	III-IV
Długość kwitnienia:	1-2 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	60-70 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak szczegółowych danych
Kolor obnóży:	żółty

Wierzba szara, łoza
Salix cinerea L.
[DE] Die Asch-Weide
[EN] grey willow, large gray willow, gray sallow

Rośnie na mokrych, torfiastych łąkach, w widnych lasach, nad brzegami rowów i innych zbiorników wodnych. Jest wskaźnikiem stagnującej wody i przepuszczalności gleby. Dorasta do 2-3 m wysokości. Szeroko się rozrasta, tworząc prawie kulisty pokrój.

Roślina dobrze rośnie na glebach podmokłych do bagiennych. Najlepiej rozmnaża się z nasion, sadzonki trudno się ukorzeniają.

Wierzba uszata (= łozina) – Salix aurita L.

Rodzina: Salicaceae – wierzbowate

Występowanie:	miejsca wilgotne: łąki, lasy, torfowiska
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	wilgotna
Termin kwitnienia:	III-IV
Długość kwitnienia:	ok. 1-2 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki
Wydajność miodowa:	60-70 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak szczegółowych danych
Kolor obnóży:	żółty

Wierzba uszata, łozina
Salix aurita L.
[DE] Die Ohr-Weide, Öhrchen-Weide, Salbei-Weide
[EN] eared willow

Jest szeroko rozłożystym krzewem dorastającym do 1-3 m wysokości. Pospolicie występuje w miejscach wilgotnych, na torfowiskach, w mokrych lasach i w borach bagiennych. Wytwarza cienkie pędy, początkowo owłosione, później nagie, ciemnobrązowe.

Okazy męskie wierzby uszatej dostarczają nektaru i pyłku, żeńskie – nektaru. Wydajność miodowa obliczona w warunkach Ukrainy osiąga 60-70 kg/ha.

Roślina preferuje wilgotne gleby. Można ją rozmnażać przez sadzonki.

Wierzba uszata. Fot. Pixabay, Kapa65

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"